Iechyd mewn Ardaloedd Gwledig

Y Tîm Ymchwil

Dr Rosemary Hollick, Darlithydd Clinigol Hŷn mewn Rhiwmatoleg, Prifysgol Aberdeen.

Yr Athro Ernest Choy, Athro Clinigol, Prifysgol Caerdydd (NCPHWR).

Dr Mark Atkinson, Swyddog Ymchwil, Prifysgol Abertawe (NCPHWR).

Mae angen diagnosis ar y bobl hynny sy’n dioddef o glefyd rhiwmatig a chyhyrsgerbydol ac mae’n rhaid iddyn nhw gael eu trin yn gyflym wedi iddyn nhw sylwi ar y symptomau am y tro cyntaf. Mae llwyddiant y driniaeth a’u hiechyd yn y tymor hir yn dibynnu i raddau helaeth iawn ar hyn. Ar gyfer y bobl hynny sy’n byw mewn ardaloedd gwledig (hyd at draean o boblogaeth y DU), nid yw gwasanaethau meddyg teulu ac ysbyty bob tro mor hawdd i’w cyrchu mewn ardaloedd gwledig ag y maen nhw mewn trefi a dinasoedd ac mae’n bosibl y bydd oedi o ran y diagnosis a’r driniaeth oherwydd hyn. Hyd yn hyn nid yw’r effaith mae hyn yn ei chael ar bobl sy’n dioddef o’r cyflyrau hyn wedi bod yn destun ymchwil manwl.

Yn ddiweddar mae Cronfa Oliver Bird (sy’n rhan o Sefydliad Nuffield ) wedi ariannu astudiaeth newydd i ymchwilio i’r broblem hon. Lleolir yr astudiaeth ym Mhrifysgol Aberdeen, mewn partneriaeth â’r tîm yn NCPHWR (Prifysgol Abertawe a Phrifysgol Caerdydd). Mae cryn nifer o boblogaethau gwledig yng Nghymru a’r Alban ond ar ben hyn mae’r ddwy wlad wedi datblygu cofnodion gofal iechyd heb eu hail sy’n golygu bod modd casglu a phrosesu’r dystiolaeth er mwyn mynd i’r afael â’r cwestiynau hyn.

Wrth i’r prosiect yma gychwyn, yn sgil argyfwng Covid-19, rydym yn profi cyfnod o newid yn y berthynas rhwng y cyhoedd a darparwyr gwasanaethau. Yn amlwg mae hyn yn effeithio’n enfawr ar bob math o ddarpariaeth ym maes gofal iechyd. Cafodd llawer o glinigau ar gyfer cleifion allanol eu cau yn ystod y cyfnod clo ac roedd llawer o feddygfeydd ar agor ond dim ond ar gyfer ymgynghori dros y ffôn. Yn ystod y misoedd a’r blynyddoedd i ddod bydd newidiadau yn y ffordd mae Covid-19 yn parhau i gael effaith ar ddarpariaeth gwasanaethau. Bydd y tîm ymchwil bellach yn gallu astudio gwasanaethau a sut roedd y clefydau hyn wedi cael eu trin cyn ac ar ôl argyfwng Covid-19. Hwyrach bydd ymgynghori o hirbell (drwy wasanaethau ffôn neu fideo) rhwng y meddyg teulu a’r claf a rhwng yr Ymgynghorydd a’r claf yn parhau i’r dyfodol yn fwy nag yn y gorffennol.

Ar ddiwedd yr astudiaeth, bydd y tîm yn creu map daearyddol digidol a rhyngweithiol o’r cyflyrau hyn ledled Cymru a’r Alban. Yn ogystal, bydd arolwg o gleifion o ardaloedd trefol a gwledig fel ei gilydd i weld beth yw blaenoriaethau’r cleifion.